آزادی عملی که هخامنشیان به ملت های تحت فرمان خود می دادند - سرگرمی تفریحی

البته اثربخشی هخامنشیان در تاریخ جهان، تنها محدود به فعالیت های سیاسی و امنیتی این خاندان برجسته نمی شود، بلکه اثرات مثبتی که هخامنشیان در حوزه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و حتی فرهنگی ـ دینی در جهان برجای گذاشتند، سالیان سال ملت ها را حتی پس از سقوط هخامنشیان وامدار خود کرد. این امر به دلیل رویکرد درست و صحیح هخامنشیان در اداره جهان آن روزگار بود که این تأثیرات قرن ها بعد از سقوط هخامنشیان نه تنها در ایران، بلکه در سایر نقاط سایه سنگین هخامنشیان را با خود حمل کرد.

آزادی عملی که هخامنشیان به ملت های تحت فرمان خود می دادند تا بدان روز در تاریخ جهان بی نظیر و بی بدیل بود و اگر بعدها این تجربه در مقیاس محدودتری برای تاریخ جهان، نه به شدت و حدت هخامنشیان رخ داد، به یقین تحت تأثیر سایه سنگین هخامنشیان بود که در طول دو سده حکومت خود بر جهان آن را نهادینه کرده بود.

شواهد فراوانی درباره آناتولی هخامنشی وجود دارد. این شواهد شامل اسناد ادبی، بایگانی و کتیبه هایی در آناتولی و جاهای دیگر است. با این وجود هنوز به جای مانده کاخ های ساتراپ ها به همراه ریزه روزمره افراد غیرنخبه، کشف نشده است. تدفین جمعی، ساختارها و هنر در سراسر آناتولی یافت شده است. مجسمه ها، مهرهای سنگی، نقاشی ها و سفال ها به طور اجاقتصادی به زندگی و اولویت های مردم می پردازند. بولاهای مهر و موم، بر وجود بایگانی ها گواهی می دهند، ساختارهای نظامی ارتش را به ما نشان می دهند، معابد، اشاره به خدایان دارند و سکه ها نشان دهنده ایدئولوژی و عملکردی هستند که در یک محصول ساختگی واحد ترکیب شده اند. مجموعه های سرامیکی، نشان دهنده رفتارهای رژیم غذایی افراد و نحوه پیشرفت آن هاست؛ مقایسه مجموعه هایی که افراد زنده با آن ها زندگی می کنند با مردگان درگیر شده می توانند ایدئولوژی را روشن کنند.

اگر چه شواهد زیادی در سایر قسمت های شبه جزیره وجود دارد اما شواهد و مدارک مربوط به اعمال دینی در ارمنستان هخامنشی بسیار سخت است. شواهد مربوط به معماری داخلی، به سختی می توان در ادبیات منتشر شده یافت. منابع ادبی یونانی در مورد لیدیه حرف های زیادی بای گفتن دارند. سکه های کیلیکیه منحصرا خوب ضرب شده است. مطالعات گسترده منطقه ای شدید و وسیعی، در بخش هایی از لیدیه و فرنگیه هلسپونتین با انتشارات نمونه اخیر اجرا شده است. مقبره هایی با فضای داخلی نقاشی شده از لیدیه، لیکیه شاقتصادی و فریگیه جنوب غربی منتشر شده است.

کتاب شاهنشاهی، اقتدار و استقلال داخلی در آناتولی هخامنشی اثر گرانسنگ پروفسور داسینبر استاد دانشگاه کلاردو بولدر آمریکاست که به خوبی این آزادی عمل هخامنشیان در حق ملت های تحت فرمان خود در بررسی منطقه آناتولی هخامنشی را به تصویر کشیده است. نویسنده کتاب، به ارزیابی آناتولی هخامنشی می پردازد و اذعان می کند که به طور کلی در واقع در پی توسعه دو جنبه از مطالعه درباره شاهنشاهی هخامنشی و حکومت شاهنشاهی باستانی است؛ یکی هنگامی که آناتولی، بخشی از شاهنشاهی هخامنشی بود و دیگری بررسی الگوی جدیدی را در دستور کار خود برای درک شاهنشاهی باستانی قرار می دهد و آن را الگوی اقتدار ـ استقلال داخلی می نامد. بنابراین نویسنده، این کتاب را بر اساس موضوع و نه بر اساس منطقه ها، به کمک کلیه یافته های باستان شناسی و متنی در منطقه ها جداگانه آناتولی باستان پیش می برد و به اندازه ای شواهد باستان شناسی و سایر شواهد را در نظر گرفته تا چگونگی عملکرد شاهنشاهی هخامنشی را روشن کند.

کتاب شاهنشاهی، اقتدار و استقلال داخلی در آناتولی هخامنشی در هشت فصل تنظیم شده است. پس از دیباچه مترجم، پیشگفتار و مقدمه حکومت بر آناتولی، کنترل آناتولی، محافظت از شاهنشاهی، خوردن و نوشیدن با سنخ و سبک، برخورد با مردگان، پرستش الهی، آموزش پیر و جوان و شاهنشاهی و هویت در آناتولی هخامنشی آمده است.

فصل اول کتاب شامل یک مرور مختصر تاریخی از دوره هخامنشی است که بر فعالیت های شاهنشاهی در مرکز شاهنشاهی و حاشیه های غربی آن متمرکز است. این رویدادها به جای تاریخ اجتماعی، وقایع سیاسی را خلاصه می کند و اساساً مبتنی بر متون است. بخش اول فصل دوم با بحث درباره تقسیمات اداری هخامنشی، از جمله ساتراپ ها و ساتراپی های مختلف آناتولی، به نام راهی برای درنظر گرفتن تدارکات دولت شروع شده است. سپس به بحث درباره اقتصادیات ها و خراج استان های مختلف پرداخته شده است.

در این فصل دو ساتراپی در آناتولی به نام مطالعه موردی مورد بررسی قرار گرفته است: لیدیه به نام منطقه مرزی از طریق تعامل با یونانی ها در معرض خطر قرار داشت و باید به شیوه ای کنترل شده تر از کیلیکیه که به نظر می رسد از استقلال داخلی قابل توجهی برخوردار بود، اداره می شد. بخش دوم این فصل روش های مختلفی را برای ترکیب ایدئولوژی و حاکمیت با استفاده از نمونه های معماری و عملکردهایی که در خدمت اهداف عملی و نمادین قرار داشت، ارائه می دهد. این فصل با موضوع هدایای سلطنتی و نقش هایی که ممکن است در تحکیم تعامل افراد شرکت کننده در دولت متعلق به هخامنشی ایفا کنند، به انتها می رسد.

شواهد مربوط به ارتش هخامنشی در آناتولی گسترده است و منابع ادبی و باستان شناسی را هم دربرمی گیرد. فصل سوم با بحث درباره اقتدار نظامی، با این تصور که می توان در نتیجه قدرت نظامی متمرکز به اقتدار گسترده دست پیدا کرد، شروع شده و سپس شواهد بررسی شده تا معلوم شود آیا آن انتظار را تأیید می کند یا خیر؟ منابع یونانی و دیگر منابع ادبی، برخی از جنبه های سازماندهی و استقرار ارتش هخامنشی را به ویژه در غرب آناتولی نشان می دهد.

فصل چهارم کتاب با بررسی مختصری از جنبه های فعالیت خوردن یک وعده غذایی در مرکز شاهنشاهی در پارسه شروع می شود، سپس رویکردهای نظری و روش شناختی فعلی برای درک رفتارهای خوردن آن وعده غذایی به منظور جاسازی ممارست هخامنشی در یک بحث گسترده تر مورد بررسی قرار گرفته و انتها نویسنده به سراغ آناتولی رفته تا خوردن و نوشیدن ساکنان نخبه و غیرنخبه آن را در دوره هخامنشی بسنجد.

تدفین در آناتولی برای مقامات مرکزی چه اهمیتی داشت و چه نوع استقلالی در این باب اعمال می شد؟ فصل پنجم کتاب دربارۀ این موضوع بررسی انجام داده است. این فصل به منظور روشن سازی ارتباطات و اختلافات در سراسر شبه جزیره، در سازماندهی جغرافیایی از دیگر منطقه ها فاصله گرفته و با لیدیه شروع شده است و در جهت عقربه های ساعت حرکت کرده و با آن بنای تاریخی خشتی تماشایی کاریه، آرامگاه بزرگ هایکارناسوس انتها یافته است.

دین هخامنشی به معنای دین رسمی سلسله هخامنشی در داخل محفل دربار فارس است که از متون و نمایش های شاهنشاهی جمع شده است. مذهب هخامنشی به یقین در طول دوره فرمانروایی هخامنشی ساکن نبوده و شواهد و قرائن فراوان بیانگر تنوع بیان مذهبی در دربار است. فصل ششم کتاب درباره پرستش الهی در دوره هخامنشیان است.

اگرچه هیچ مدرسه یا متنی از آناتولی هخامنشی یا بحث صریح درباره آموزش وجود ندارد، اما منابع غنی حکایت از انواع مختلف آموزش می دهد؛ چه در زمینه کشاورزی و نیازهای خانوار برای غذا و لباس، کارگاه های خلاق صنعتگران، یا شیوه های حسابداری بایگانی های رسمی و بانکداران روحانی، جوانان و بزرگسالان در همه حال آموزش می بینند. فصل هفتم به این مسئله آموزش پیر و جوان پرداخته است. در آخرین فصل کتاب، نویسنده کوشیده تا درباره برخی از هویت ها از جمله هویت های مربوط به شرایط، قومی، مذهبی و اداری در آناتولی هخامنشی توضیحاتی را ارائه دهد.

کتاب شاهنشاهی، اقتدار و استقلال داخلی در آناتولی هخامنشی تالیف السپت آر. ام. داسینبر و ترجمه محمد ملکی در 533 صفحه و شمارگان 200 نسخه از سوی نشر شفیعی منتشر شد.