صفر تا صد سهمیه مناطق در کنکور های سراسری ، آیا سهمیه ها، عدالت آموزشی را محقق می نمایند؟ - سرگرمی تفریحی

گروه دانشگاه خبرنگاران- سارا سلیمی؛ یک دبیرستان دخترانه و یک دبیرستان پسرانه در شهری که تعداد دانش آموزانش کم هم نیست. حق انتخابی برای نوع مدرسه وجود ندارد مگر به قیمت پذیرفتن مسافت زیاد، رفت و آمد های جان فرسا و هزینه هایی بسیار فراتر از هزینه های یک مدرسه غیر انتفاعی، برای رفتن به مدرسه ای انتخابی در شهری دیگر. شهری که در آن کلاس های کنکوری همچون نقل و نبات در سطحش نیست؛ در واقع اصلا موسسه کنکوری نیست! و دوباره موسسات در شهر های دیگر هستند.

حق انتخاب برای انواع و اقسام مربی و دبیر خصوصی و مدرسه و موسسه آموزشی و کنکوری و کلاس های درسی و تفریحی و... که کم باشد و محدود، یا شاید حتی اصلا نباشد، حتما روزانه یا هفتگی یادی از عدالت آموزشی خواهد شد و برایش فاتحه ای خوانده می گردد؛ خصوصا اگر با شهر هایی در آزمون سراسری قیاس گردد که حداقل چند پله ای بالاتر باشد.

تهران، اصفهان، مشهد؛ اشتباه نکنید! این ها اسامی کلانشهر های آلوده نیست، البته، اما می تواند باشد، ولی هم اکنون لیست شهر هایی است که دارای سهمیه منطقه یک در کنکور سراسری هستند.

سهمیه مناطق، موضوعی که هر داوطلب آزمون سراسری با آن حتما برخورد نموده است. پرسش هایی که ناشی از تب و تاب داوطلبان برای این آزمون است مثل اینکه محل زندگیشان چه سهمیه ای در کنکور خواهد داشت، درواقع این سوال از آن دست سوالاتی است که حتما از مشاوران تحصیلی، در هر بازه زمانی مهم کنکور، پرسیده می گردد.

اولین سهمیه ای که برای آزمون سراسری تصویب شد، سهمیه مناطق بود. طبق گفته حسین توکلی، مشاور عالی سازمان سنجش، اولین کنکور در سال 1348 برگزار شده است که همه دانشگاه ها در آن شرکت ننموده و خودشان آزمون جداگانه برگزار و پذیرش نموده اند.

در سال های ابتدایی برگزاری کنکور فقط سهمیه بومی برای مناطق محروم در نظر گرفته شده بود که برای بعضی از رشته ها این سهمیه قابل استفاده بوده است. مدتی بعد، سهمیه ها به صورت بومی و غیر بومی بود و پس از آن سهمیه مناطق یک، دو، سه، چهار و پنج مطرح شد؛ این یعنی، پنج سهمیه برای مناطق در نظر گرفته شده بود. پس از بازنگری شورای عالی انقلاب فرهنگی در قوانین کنکور، تعداد سهمیه ها برای مناطق، از 5 به 3 کاهش یافت.

اساس دسته بندی برای سهمیه مناطق عدالت آموزشی و هدف از این کار، افزایش عدالت اجتماعی بیان شده است. براساس این دسته بندی، هر یک از شهر ها و استان های مختلف براساس کیفیت آموزشی در سه منطقه تقسیم بندی می شوند. ملاک منطقه بندی بخش های مختلف کشور در قانون، طبق آیین نامه، با توجه به شاخص های ضریب محرومیت (به ویژه محرومیت آموزشی) تعین می گردد.

اولویت بندی در این سهمیه ها بر اساس دسترسی به امکانات بیشتر است؛ با این تفاسیر، در منطقه یک دسترسی به امکانات زیاد و در منطقه سه کم است. در این سهمیه بندی، شهر های پر جمعیت و به اصطلاح کلانشهر ها، منطقه 1، شهر ها و استان ها، منطقه 2 و مناطق محروم و شهر های کوچک، منطقه 3 هستند. اما آیا امکانات بعضی شهر های کوچک را با بعضی دیگر از مناطق محروم می توان یکسان دید؟

ظرفیت هر رشته در دوره های روزانه دانشگاه های مختلف بر اساس سهمیه مناطق تقسیم می گردد. در این تقسیم بندی، ظرفیت رشته ها بین افرادی که مجاز به انتخاب رشته از مناطق مختلف شده اند، تقسیم می گردد.

سهمیه منطقه 3 علاوه بر شهر های کوچک و مناطق محروم شامل دانشجویان معلول و دانشجویانی که سال های آخر تحصیل خود را در خارج از کشور (کشور های حاشیه خلیج فارس) بوده اند، می گردد. در این سهمیه ملاک، محل سکونت داوطلب در سه سال اخر تحصیل است؛ هم چنین برای داوطلبی که سه سال آخر تحصیل خود را در مناطق مختلف گذرانده باشد، ملاک منطقه مرفه تر خواهد بود.

اشکال کار کجاست؟

موضوع تا به این جا و در نگاه اول، گویا مطابق عدالت آموزشی است، اما مسئله اینجا است که عدالت آموزشی ناشی از این سهمیه در بعضی از مناطق لنگ می اندازد!

بیایید، بندی که تعیین می نماید تمام شهرستان ها و شهر ها، منطقه 2 و تمام شهر های کوچک و مناطق محروم، منطقه 3 هستند، را حلاجی کنیم. سهمیه مناطق، همانطور که در بالا ذکر شد، برای جبران کمبود امکانات داوطلبان است. اکنون سوالی مطرح می گردد که آیا این کمبود امکانات براساس مرتبه بندی خاصی است؟

شهرستانی منطقه محروم است و به سبب همین موضوع که در منطقه محرومی واقع شده است، تمام روستا های اطراف آن برای مقاطع هدایت و دبیرستان در آنجا تحصیل می نمایند. مسئله اینجا است که همه این دانش آموزان و داوطلبان ساکن این شهرستان در آزمون سراسری یا سهمیه منطقه 2 خواهند داشت و یا سهمیه ای برابر با بعضی شهر های کوچکی که فقط در داشتن امکانات آموزشی ده ها قدم جلوتر از همان شهرستان هستند؛ یعنی سهمیه منطقه 3.

از سوی دیگر شهری تازه پدیده آمده در مجاورت مرکز استان، پایتخت و... به سبب محاسبه با مقیاس شهر کوچک سهمیه منطقه 3 در آزمون سراسری برای داوطلبان ساکن خود خواهد داشت؛ این در حالی است که همین شهر به اصطلاح کوچک امکاناتی بسیار فراتر از حد تصور، از شهرستانی که در بالا ذکر شد، دارد.

با چنین مواردی در سهمیه مناطق، تقسیم بندی بر اساس صرفا وسعت و عنوان منطقه سکونتگاه داوطلب در ذهن تداعی می گردد تا تقسیم بندی براساس وجود و یا کمبود امکانات و کیفیت آموزشی.

عدالت آموزشی موضوع مهمی است که صرفا با عنوان کردن هدف بسیاری از لوایح، که شاید اصلا با عدالت آموزشی همخوانی نداشته باشد، به ثمر نخواهد نشست.

طبیعی است که نباید روستا ها و شهر های دور افتاده را با شهر های کوچکی که به سبب مجاورت با شهر های بزرگ امکانات و دسترسی های فراوانی دارند، مقایسه نمود و یا حتی یک نوع و به یک اندازه سهمیه برایشان در نظر گرفت. عدالت آموزشی در این نقطه باید پر رنگ تر به نظر برسد، اما هم اکنون هیچ رنگی ندارد که حتی بخواهد پر رنگ تر گردد!